मुखपृष्ठ  |  कहानी |  कविता | कार्टून |  कार्यशाला |  कैशोर्य |  चित्र-लेख |  दृष्टिकोण |  नृत्य |  निबन्ध |  देस-परदेस |  परिवार | फीचर | बच्चों की दुनिया |  भक्ति-काल धर्म |  रसोई |  लेखक |  व्यक्तित्व |  व्यंग्य |  विविधा |  संस्मरण | साक्षात्कार | सृजन |  स्वास्थ्य | साहित्य कोष |

 Home | Boloji | Kabir | Writers | Contribute | Search | Feedback | Contact | Share this Page!

vaao gau,ja,ra ja,maanaa sTIfna svaa[ga kI Aa%makqaa
'd valD- Aa^f yasTrDo' ka Anauvaad

ÍayaD ka saaqa AÝr vÜ syaah idna ³AMitma Baaga´

maahÝla iktnaa hI gamagaIna hÜ‚ iksaI baD,o Sa#sa sÜ ]da<a nÝitk flak pr baat krnÜ sÜ idla kÜ saukUna imalata hO AÝr mana majabaUt hÜ sakta hOº yauw sÜ phlÜ‚ isagamaMD ÍayaD ko saaqa ibatayÜ ]na yaadgaar dÜstanaa GaMTÜM nÜ mauJÜ yah KuSanasaIbaI mauhOyaa krvaa dIº ihTlar ko ivayanaa mÜM KT rho ]sa itrasaI vaYaI-ya Apaihja ka Kyaala kš mahInÜ sÜ mÜoro idmaaga mÜM cakriGannaI kr rha qaaº AaiKr mÜM rajakumaarI maairyaa baÜnaapaT- ³]sakI sabasÜ vafadar Saaiga-d´ [sa manauYya–EÜYz kÜ‚ dimat ivayanaa sÜ inakala laMdna lÜ jaanÜ mÜM kamayaaba hÜ gayaIº1 ]sa idna kÜ mÝM ApnaI ŸndgaI ko KuSaI ko idnaÜoM mÜM Saumaar krta hUÐ Ÿsa rÜja mÝMnÜ AKbaar mÜM pZ,a ik vÜ Aa gayÜ hOMº maÝt ko mauÐh sÜ laÝTo ApnÜ [sa prma AadrNaIya ima~a kÜ mÝM tÜ kba ka KÜyaa huAa maana bÝza qaaº

Ÿsa Sa#sa nÜ [nsaana kI $h ko baaro mÜM hmaaro &ana kÜ‚ dÝr mÜM iksaI AÝr kI bainasbat jyaada vaRh<ar AÝr gahra ikyaa‚ ]sa mahana AÝr saadgaI Baro Sa#sa‚ isagamaMD ÍayaD ko saaqa mÜra ivayanaa ko ]na idnaÜM sÜ ]znaa–bÝznaa qaa jaba ]sakI ABaI pOmaa[Sa hI kI jaa rhI qaIº ek A@KD, AÝr du$h baÝiwk [@laKuro ko $p mÜM tba ]naka ivarÜQa hÜta qaaº tmaama sa%yaÜM kI saImaaAÜM sÜ pUra cÝtnya hÜto hue BaI vÜ sa%ya ko maurId qÜ ³ek baar ]nhÜMnÜ mauJasÜ kha "prma sa%ya tk phuÐcanaa prma SaUnya tapËma haisala krnÜ kI trh hI AsamBava hO"´º sahjavaRi<a ko BaItr–baahr ABaI tk ko ACUto AÝr inaiYaw xÜ~aÜM mÜM ³vahI Ÿna pr dÝr nÜ pavana p`itbanQa lagaa rKa qaa´ saahisak ZMga sÜ haqa DalanÜ kI ApnaI inaiva-kar Aadt ko karNa ]nhÜMnÜ ivaSvaivaValaya AÝr ]sako Akadimak AakaAÜM kÜ ApnÜ sÜ Alaga–qalaga kr ilayaa qaaº AaSaavaadI‚ ]darvaadI duinayaa kÜ AnajaanÜ hI yah laganÜ lagaa ik [sa hzIlÜ AadmaI ka sauBaaiYat manaÜiva&ana tÜ sahjavaRi<a kÜ ’tk-‘ AÝr ’tr@kI‘ ko maaf-t Aaihsta–Aaihsta dbaanÜ–ZknÜ kI ]nakI AvaQaarNaa kÜ hI ifjaUla krko rK dogaaº sahjavaRi<a mÜM jaÜ caIjÜM KTktI hOM‚ ]nhooM najarAndaja krnÜ ko ]nako trIko kÜ vah hr halat mÜM ]BaarnÜ–]jaagar krnÜ kI ApnaI trkIba sÜ caunaÝtI do rha qaaº magar isaf-  ivaSvaivaValaya yaa puratnapMqaI tMi~aka–ivaSÜYa&ÜM ³nyaUrÜlaÜŸsT\sa´ ka hI gauT nahIM qaa jaÜ kbaaba kI hD\DI banÜ [sa "Aa]Tsaa[Dr" ka ivarÜQa kr rha qaa‚ bailk gayÜ jamaanÜ kI saÜca‚ "mayaa-da" AÝr pUrI duinayaa nÜ hI ]nako iKlaaf maÜcaa- KD,a kr rKa qaaº pUro dÝr kÜ hI Dr qaa ik vah ]nhoM bÜpda- kr dogaaº Da^@TrI baihYkar ko karNa QaIro–QaIro ]naka karÜbaar2 GaTnÜ lagaa. magar ]nakI AvaQaarNaaeÐ AÝr saahsapUNa- isawant caÐUik vÝ&ainak trIko sÜ AKMDnaIya qÜ tÜ sapnaÜM ko baaro mÜM banaayÜ ]nako isawant kÜ‚ ivayanaa ko calana ko mautaibak‚ ]nhÜMnÜ vyaMgyaÜi@t yaa sastI nau@@D, izzÜlaI ko saharo rfa–dfa krnÜ kI kÜiSaSa kIº [sa tnha Sa#sa ko Gar cand vafadar laÜgaÜM ko ek gauT kI hto mÜM ek baar bÝzk hÜtI qaIº ]nhIM SaamaÜM ko ivamaSa- mÜM manaÜivaSlÜYaNa ka ek nayaa iva&ana Aakar lÜta qaaº ÍayaD ko Sau$AatI AaQaarBaUt Eama sÜ QaImÜ–QaImÜ inaklanÜ vaalÜ baÝiwk AandÜlana ko inaihtaqaÜ-M kÜ samaJanÜ sÜ bahut phlÜ mÝM [sa bÜimasaala Sa#sa kI nÝitk takt AÝr mÜhnat ka laÜha maana cauka qaa. ]namÜM mauJÜ iksaI naÝjavaana kI klpnaaAÜM mÜM basaa iva&ana ka eosaa icatora najar Aata qaa ŸsÜ ibanaa saccÜ sabaUt ko kuC BaI baÜlanaa gavaara nahIM qaaº magar ApnaI AvaQaarNaa kI p`amaaiNakta ko baaro mÜM ek baar yaid vah AaSvast hÜ jaayÜ tÜ ifr pUrI duinayaa ko ivarÜQa kÜ zMMMogaa idKa doº ek eosaa [nsaana ŸsakI inajaI tÝr pr ekdma maamaUlaI ja$rtoM qaIM magar ApnÜ rcÜ isawantÜoM ko ek–ek ktro ko ilae ApnaI jaana pr Kola jaayÜ‚ ]nako Antrinaiht sa%ya sÜ ta]ma` banQaa rhoº baÝiwk $p mÜM ]nasÜ jyaada inaBaI-k [nsaana AklpnaIya qaaº jaÜ vah saÜcato hmÜSaa ]saI kÜ khnÜ kI ihmmat krto qÜ‚ caaho pta hÜ ik ]nakI saIQaI sapaT baat iksaI kÜ Kraba lagÜgaI yaa AKrogaIº AÝpcaairk iryaayatÜM mÜM BaI ]nhoM kBaI pgaDMiDyaÜM kI tlaaSa nahIM hÜtIº mauJÜ p@ka yakIna hO ik ApnÜ ivacaarÜM kÜ ÍayaD qaÜD,I saavaQaanaI sÜ prÜsanÜ kÜ rajaI hÜ jaato… jÝsÜ "lÝMigakta" ³sÜ@sauAlaTI´ kI jagah "kamaukta" ³[rÜiTisajma´‚ "kamailaPsaa" ³ilabaIDÜ´ kI jagah "SaMRgaar" ³[rÜja´ ka [stomaala krto AÝr hmÜSaa ApnÜ inaYkYaÜ-M sÜ icapko rhnÜ kI Ÿd ko bajaaya ]nakI trf [Saara–Bar krto‚ tÜ ]nakI AssaI fIsadI ]ppi<ayaÜM kÜ iksaI BaI Akadimak saMsqaa ko samaxa bÜihcak poSa krnaa samBava hÜ jaataº magar isawant AÝr sa%ya kI baat Aato hI vah Ÿd pkD, lÜtoº ivarÜQa Ÿtnaa jyaada‚ ]naka hÝsalaa ]tnaa hI bauland. mÝM Agar nÝitk saahsa ko ek p`tIk kÜ KÜjanÜ calaUÐ eosaa saaMsaairk naayak%va jaÜ kovala AkolÜ hI samBava hO tÜ mÜro saamanÜ TkTkI lagaI iqar‚ kjararI AaÐKÜMvaalÜ ÍayaD ka hI saundr‚ pÝ$YapUNa- inaYkpT cÜhra najar Aata hOº

ApnaI janmaBaUima‚ ŸsÜ pUrI duinayaa mÜM ]nhÜMnÜ hmÜSaa ko ilae maSahUr krvaa idyaa qaa‚ sÜ plaayana kr laMdna Aato samaya vÜ kafI baUZ,o hÜ calÜ qܺ kafI baImaar BaI qܺ lÜikna qako–maaÐdo yaa Zulamaula higa-ja nahIMº

mÝMnÜ mana hI mana saÜcaa qaa ik ivayanaa mÜM JÜlaI tmaama pID,a–p`taD,naa nÜ ]nhoM inaraSaa AÝr kD,vaahT sÜ Bar idyaa hÜgaa. magar vÜ mauJÜ phlÜ sÜ BaI khIM jyaada KuSa AÝr KulÜ–KulÜ najar Aayܺ vÜ mauJÜ laMdna ko saImaanÜ pr banÜ ApnÜ Gar ko bagaIcÜ mÜM lÜ gayÜ AÝr camaktI hÐsaI ibaKorkr baÜlÜ "@yaa mÜro pasa [sasÜ baiZ,yaa Gar kBaI qaaº" ]nhÜMnÜ mauJÜ imasa` kI ApnaI vÜ ip`ya maUit-yaaÐ3 idKayaIM jaÜ maairyaa baÜnaapaT- kI badÝlat CuD,vaayaI gayaI qaIMº "yah BaI tÜ Gar hO"º ]nakI mÜja pr baMDla baÐQÜ kagajaÜM kI ek paMDuilaip rKI qaI ŸsÜ itrasaI barsa kI ]ma` mÜM‚ ApnaI jaanaI–phcaanaI saaf vatu-la ilaKavaT mÜM vÜ hr rÜja ilaKto qÜ… Aalaa idnaÜM ko ApnÜ jÜhna kI trh hI lakalak AÝr caustº baImaarI4‚ ]ma` AÝr kOd kÜ Gata batataº ]naka manaÜbala [na saba caIjaÜM pr [@kIsa pD,ta qaaº barsaÜoM kI ja_Üjahd sÜ BaÜMqarI huš ]nakI rhmaidlaI phlaI baar ]nako vajaUd sÜ Kulakr irsanÜ lagaI qaIº ]ma` nÜ ]nhoM AÝr narma idla kr idyaa qaaº [mthanaÜM kI AaÐca JÜla–JÜlakr vÜ AÝr jyaada sahnaSaIla hÜ gayÜ qܺ iksaI jamaanÜ mÜM vÜ imatBaaYaI qÜ magar Aba vÜ ApnÜ jaanÜ–phcaanÜ Andaja mÜM baityaatoº ApnÜ baajaU kÜ vÜ mÜro knQÜ pr iTka dotoº caSmÜ ko BaItr sÜ hI ]nakI najarÜM kI camak AÝr p`Kr hÜ ]ztIº gaujaro barsaÜM ko dÝrana ÍayaD ko saaqa huš gautgaU mauJÜ hmÜSaa saukUnadoh lagatI rhI qaI. ]nasÜ saIKnÜ mÜM BaI @yaa KUba majaa Aata qaaº yah inama-la ivaraT AadmaI Aapko kho ek–ek Sabd kÜ galÜ ]tartaº ]nako saaqa Aap mana ka kuC BaI baaÐT laÜ‚ kuC BaI kh dÜ‚ vÜ na caÝMkto na hD,baD,atoº dUsaro laÜga bÜhtr ZMga sÜ caIjaÜM kÜ samaJa sakoM‚ mahsaUsa kr sakoM‚ yahI ]nakI ŸndgaI kI caaht bana gayaI qaIº magar ]sa syaah barsa ³jaÜ ]nakI ŸndgaI ka AaiK,rI5 qaaº huš baatcaIt kI naayaabaI ka mÝM Kasa tÝr sÜ ehsaanamand qaaº ]nako kmaro mÜM Gausato hI lagata jÝsÜ duinayaa ka saara pagalapna itrÜiht hÜ gayaa hܺ hr GaÜr–da$Na caIja iCnna–iBanna hÜnÜ lagatIº proSaanaI Kud–ba–Kud CÐTnÜ lagatIº bacaI rhtI tÜ basa mau_o kI baatº iksaI vaastva ko maha%maa sÜ yah mÜra phlaa saabaka qaaº vÜ ApnÜ sÜ BaI baD,o hÜ gayÜ qܺ duK yaa maR%yau ]nako ilae inajaI AnauBava kI caIja nahIM bailk inarIxaNa AÝr icantna ka inajatma ³OnacamatºcmatovadMsa´ maaQyama bana gayaI qaIº ]nako jaIvana kI trh ]nakI maR%yau BaI kÜš kma baD,a nÝitk haisala nahIM qaIº vÜ phlÜ hI ]sa baImaarI sÜ baurI trh pIiD,t qÜ ŸsanÜ jald hI ]nhoM hmasÜ CIna ilayaaº ]nhoM doKnÜ sÜ hI lagata qaa ik mauÐh mÜM lagÜ Ìi~ama talaU ³c.s.jm´ sÜ ]nhoM baÜlanÜ mÜM iktnaa kYT hÜta hOº ]nako baÜlÜ hr laja pr hma Sama-saar sÜ hÜ ]zto @yaÜMik [sasÜ ]nhoM qakana hÜtI qaI ³magar vÜ iksaI kÜ KalaI nahIM jaanÜ dotoº ApnaI fÝlaadI $h ko gava- sÜ‚ dÜstÜM ko baIca vÜ [sa baat kI imasaala qÜ ik SaarIirk kYTÜM ko maukabalÜ ]nakI saMklp Sai@t khIM jyaada taktvar qaIº dd- sÜ ]naka mauÐh ivaÌt hÜ jaataº AaiK,rI idnaÜM tk vÜ ApnaI Dosk pr bÝzkr ilaKto rhoº dd- nÜ jaba rat kI ]nakI naIMd hrama kr dI… vah KUba gahrI naIMd jaÜ AssaI barsa tk ]nakI takt ka p`mauK jairyaa qaI…‚ tba BaI naIMd kI gaÜilayaaÐ yaa naSaIlaI dvaaeÐ lÜnaa ]nhoM gavaara nahIM huAaº pla Bar ko ilae BaI ApnÜ idmaaga kI p`aMjalata kÜ vÜ eosÜ ]pcaarÜM sÜ iSaiqala nahIM hÜnÜ donaa caahto qܺ caÝknna rhnÜ pr dd- hÜta hO tÜ hܺ kuC na saÜcanÜ kI bajaayÜ dd- bada-St krto hue saÜcanaa manjaUrº mana ko AaiK,rI ktro tk jaaMbaajaº ]naka saMGaYa- baD,a ivakrala qaa jaÜ idnaÜMidna AÝr Bavya hÜta jaa rha qaaº ]nako cÜhro pr maÝt kI prCaК hr rÜja gahratI jaa rhI qaIº gaala pÜplÜ hÜ gayÜ qܺ knapiTyaaÐ ipcak AayaI qaIMº mauÐh ToZ,a pD, gayaaº hÜMzÜM sÜ baÜla inaklanÜ mÜM tklaIf hÜtIº basa AaÐKÜM kI putilayaaÐ hI qaIM Ÿnako saamanÜ maÝt bÜbasa qaI AÝr yahI vah AivajÜya stmBa qaa jahaÐ sÜ vah isaw idmaaga duinayaa pr najar forta qaaº ]nasÜ huš ApnaI  iksaI AaiK,rI maulaakat mÜM mÝM salvaaDÜr DalaI6 kÜ ApnÜ saaqa lÜ  gayaa jaÜ mÜro Kyaala sÜ yauvaa pIZ,I ka sabasÜ p`itBaasampnna ica~akar hOMº ÍayaD ka bahut maurIdº mÝM jaba ÍayaD sÜ baÜla–baityaa rha qaa tÜ vah ]naka roKaMkna krta rhaº ]sa roKaMkna kÜ ÍayaD kÜ idKanÜ kI mÜrI ihmmat nahIM hÜ rhI qaI @yaÜMik baD,I AalaÜkdiSa-ta sÜ ]sanÜ ica~a mÜM maR%yau BaI idKa dI qaIº

hmaaro va@t ko [sa kuSaaga` maistYk kI pu#ta saMklp–Sai@t ka ivanaaSa ko iva$w saMGaYa- AÝr jyaada ËUr hÜta gayaaº jaba ]nhoM AcCI trh ehsaasa hÜ gayaa ³spYTta ]nakI saÜca ka sabasÜ baD,a gauNa qaI´ ik Aba vÜ na ilaK payÜMgÜ AÝr na kuC dUsara kama kr sakoMgÜ tÜ‚ ek rÜmana yaÜwa kI trh dd- sÜ inajaat ko ilae ]nhÜMnÜ Da^@Tr kÜ [jaajat do dIº7 ek gaÝrvapUNa- jaIvana ka yah ek gaÝrvapUNa- pTaxÜp qaaº ]sa KUnaI va@t mÜM hÜ rho jana–saMharÜM ko baIca BaI yah ek yaadgaar maÝt qaIº hma dÜstÜM nÜ ]naka tabaUt jaba [MglÝMD kI ima+I kÜ saÝMpa tÜ hma jaanato qÜ ik ApnÜ vatna ko mautaibak jaÜ hmasÜ hÜ sakta qaa‚ hmanÜ ikyaa hOº

ihTlar kI duinayaa ko saM~aasa AÝr yauw kÜ lÜkr ]na idnaÜM Aksar mÜrI ÍayaD sÜ baatoM hÜtIMº ek maanavatavaadI ko tÝr pr paSaivakta ko p`sfÜT nÜ ]nhoM gahro dhlaayaa qaa magar ek ivacaark ko tÝr pr vÜ ktš hOrana nahIoM qܺ batanÜ lagÜ ik ]nhoM hmÜSaa inaraSaavaadI khkr fTkara jaata rha @yaÜMik sahjavaRi<a ko }pr saMsÌit ko AaiQap%ya ka ]nhÜMnÜ KMDna ikyaa qaaº magar ]nako [sa ivacaar kI baD,o KÝfnaak ZMga sÜ puiYT hÜ gayaI qaI ik AadmaI ko BaItr kI baba-r AÝr maUlat: ivanaaSakarI vaRi<ayaÜM kÜ ]KaD,kr nahIM foMka jaa sakta hO AÝr eosaa BaI nahIM qaa ik ApnÜ kÜ sahI saaibat krnÜ mÜM ]nhoM kÜš saMtÜYa imalata qaaº kma–sÜ–kma laÜgaÜM kI Aama icantaAÜM ko ma_onajar‚ AanÜ vaalaI saidyaaÐ Saayad ]na vaRi<ayaÜM pr kabaU panÜ ka kÜš famaU-laa inakala lÜMº magar rÜjamara- ko jaIvana AÝr AadmaI ko BaItr yahI sahjavaRi<ayaaÐ pOzI rhI hOM‚ hÜ sakta hO ]nakI kÜš ]pyaÜgaI BaUimaka BaI hܺ yahUdI samasyaa AÝr ]sakI halaI dud-Saa sÜ ]na idnaÜM vÜ AÝr BaI proSaana rhto qÜ magar ]nako iva&ana ko pasa [saka kÜš famaU-laa nahIoM qaaº ]nako saulaJÜ idmaaga kÜ [saka kÜš samaaQaana nahIM idKta qaaº kuC idnaÜM phlÜ hI maÜjÜsa8 ³DvOmO´ pr ilaKI ]nakI iktaba CpI qaI ŸsamÜM ]nhÜMnÜ ]sÜ ek gÝr­yahUdI imasa`vaasaI kI trh poSa ikyaa qaaº [sa karNa Qaaima-k yahUidyaÜM AÝr raYT/vaadI ivacaar rKnÜ vaalÜ laÜgaÜM mÜM ]nakI vÝ&ainak ]padoyata ko p`it SaMkaeÐ AÝr BaD,k ]zI qaIMº yahUidyat ko sabasÜ da$Na va@t ko dÝrana hI vah iktaba CpvaanÜ pr ]nhoM AfsaÜsa hÜnÜ lagaa qaaº "]nakI hr caIja CInaI jaa rhI hO tÜ mauJÜ BaI ]naka sabasÜ Aalaa AadmaI lÜnaa pD,aº" ]nakI [sa baat sÜ mÜra pUra [<afak qaa ik ]sa maÜD, pr hr ek yahUdI kI samvÜdnaa saat gaunaI baZ, gayaI qaI @yaÜMik duinayaa mÜM hÜ rhI tbaahI ka hr trf sÜ AsalaI iSakar tÜ vahI qܺ ivanaaSa sÜ phlÜ hI maaro–maaro ifr rho ]na laÜgaÜM kÜ Kbar qaI ik AinaYT caaho kuC BaI hÜ‚ sabasÜ phlÜ gaaja ]nhIM pr igarogaI ³AÝr vah BaI saat gaunaI takt sÜ´ …nafrt kI sanak sÜ sanaa ek AadmaI Kasakr ]nhIM ka maana–mad-na krnaa caahta hO‚ ]nhoM ]jaaD,kr duinayaa sÜ nÜstnaabaUd kr donaa caahta hOº hr saPtah AÝr mahInÜ‚ SarNaaiqa-yaÜM kI tadad baZ,nÜ lagaIº ]naka hr ja%qaa ipClÜ kI tulanaa mÜM AÝr jyaada dird` AÝr Bayaakula hÜtaº Ÿna laÜgaÜM nÜ Aanana–fanana mÜM hI jama-naI AÝr Aa^isT/yaa kÜ CÜD, idyaa qaa‚ vÜ tÜ ifr BaI ApnÜ saaqa kuC la<Ü–kpD,o AÝr Gar–baar ka maala–saamaana lÜ AayÜ qÜ‚ kuC laÜga rÜkD,a BaI bacaa laayÜ qܺ magar Ÿna laÜgaÜM nÜ jama-naI pr ŸtnaI jyaada dor BarÜsaa ikyaa‚ Kud kÜ ApnaI PyaarI janmaBaUima sÜ iCTknÜ mÜM ŸtnaI jyaada Anamana kI‚ ]sÜ ]tnaI hI jyaada sa#t sajaa BaugatnaI pD,Iº yahUidyaÜM kÜ phlÜ ]nako kama–kaja sÜ bÜdKla ikyaa gayaaº iqaeTr‚ isanÜmaaGar AÝr saMga`halayaÜM ko drvaajÜ ]nako ilae band hÜ gayܺ ]nako pZ,o–ilaKo laÜgaÜM kI laa[ba`oiryaaÐ hrama hÜ gayaIMº vÜ ifr BaI $ko rh gayÜ qÜ tÜ kovala ApnaI vafadarI‚ saustI‚ baujaidlaI yaa Saana ko karNaº prdoSa mÜM iBaKairyaÜM kI trh ApnÜ kÜ bÜ[jjat kranÜ sÜ AcCa ]nhoM yahI lagaa ik ApnaI hI QartI pr bÜ[jjat hÜMº vÜ naÝkr–caakr nahIM rK sakto qܺ ]nako GarÜM sÜ roiDyaÜ–Toilaivajana CIna ilayÜ gayÜ AÝr baad mÜM GarÜM kÜ hI CIna ilayaa gayaaº ]nhoM DoivaD ka sTar9 phnÜ rhnaa hÜta taik ]nhoM Alaga sÜ phcaanaa jaa sako‚ kÜiZ,yaÜM kI trh ]nasÜ bacaa jaa sako‚ ]nakI iKllaI ]D,ayaI jaa sako‚ ]nhoM du%kara–fTkara jaa sakoº ]naka hr hk CIna ilayaa gayaaº hr trh kI maanaisak AÝr SaarIirk ËUrta ]na pr baD,o cauhula prpID,na sÜ Aajamaaš jaatIº "iBaKarI kI gazrI AÝr jÜla sÜ kÜš baca na payÜgaaº"

yah puranaI $saI khavat Acaanak hI hr yahUdI ka ËUr sa%ya bana gayaIº jaÜ kÜš vahaÐ sÜ nahIM gayaa‚ ]sÜ yaatnaa iSaivar mÜM JaÜMk idyaa gayaa‚ Ÿsaka jama-na AnauSaasana }ÐcaI sÜ }ÐcaI naakvaalÜ kI BaI kmar tÜD, Dalataº ]sako baad saba trf sÜ lauTo–ipTÜM kÜ ibanaa kuC saÜcÜ saImaa ko baahr KdoD, idyaa jaata… ]nakI kmar pr ladI hÜtI ek ATOcaI AÝr jÜba mÜM hÜto dsa Ëa]naº vÜ dUtavaasaÜMo ³bvCOnsO´ pr gauhar krto magar hmÜSaa KalaI haqa laÝTto @yaÜMik rga–rga tk lauTo–ipTo navaagaMtukÜM‚ iBaKairyaÜM kÜ kÝna doSa Gaasa DalataÆ laMdna kI ek T/ovala byaUrÜ mÜM idKo ek najaaro kÜ mÝM kBaI nahIM BaUla pataº vahaÐ SarNaaiqa-yaÜM ka taÐta lagaa qaaº tkrIbana saaro yahUdIº hrok kÜ jaanÜ kI pD,I qaI‚ jagah caaho kÜš hܺ sahara ko TuMD/a p`doSa sÜ lÜkr Qau`vaIya SaIt p`doSa‚ kuC BaI calÜgaaº basa dUsara p`doSa hÜ‚ vÜ khIM BaI jaanÜ kÜ tOyaar @yaÜMik kamacalaa} vaIjaa kI myaad K%ma hÜ jaanÜ ko baad ]nhoM ApnÜ baIvaI–baccaÜM kÜ lÜkr khIM tÜ jaanaa qaa… jahaÐ dUsarI jaubaana baÜlaI jaatI qaI… ]na laÜgaÜM ko baIca jaÜ ]nhoM jaanato tk nahIoM AÝr jaÜ ]nhoM ApnaanÜ kÜ rajaI nahIMº vahaÐ mauJÜ ivayanaa sÜ Aayaa ek samaya KUba samaRw rha ]VÜgapit imalaa… kBaI vah hmaara ek samaJadar klaa saMga`hk huAa krta qaaº vah [tnaa baUZ,a‚ BadOlaa AÝr mairyala laga rha qaa ik phlÜ tÜ mÝM ]sÜ phcaana hI nahIM payaaº inastoja haqaÜM sÜ vah mÜja sÜ saTa pD,a qaaº mÝMnÜ ]sasÜ pUCa ik vah khaÐ jaa rha hO tÜ ]sanÜ kha "pta nahIMº [na idnaÜM hmaarI majaI- kÜ pUCta kÝna hOº jahaÐ jagah imala jaayÜgaI‚ calÜ jaayÜMgܺ kÜš bata rha qaa ik yahaÐ sÜ mauJÜ Saayad hOTI10 ³B.PjP´ yaa sÜna DÜimanagaÜ  ³O.C @vDPCLv´ ka vaIjaa imala jaayÜ"º ek pla kÜ tÜ mÜra idla bÝz gayaaº ApnÜ pÜtÜM–prpÜtÜM kÜ saaqa ilayÜ ek inacauD,a–maucaD,a bauZ,} idla qaamakr iksaI eosÜ doSa jaanÜ kI ]mmaId kr rha hO ŸsÜ kla tk vah na@SÜ mÜM nahIM ZUÐZ sakta qaa… AÝr vah BaI iksaI AjanabaI kI trh bÜmaksad BaTknÜ AÝr BaIK maaÐganÜ ko ilae ]sako bagalagaIr nÜ baD,I Ÿ&asau htaSaa mÜM pUCa ik SaMGaaš kOsÜ jaayaa jaayÜ @yaÜMik ]sÜ Kbar lagaI qaI ik SarNaaiqa-yaÜM kÜ caIna ko drvaajÜ ABaI BaI KulÜ qܺ ABaI tk rho ivaSvaivaValaya ko p`Üfosar‚ bÝMksa-‚ karÜbaarI‚ jamaIMdar‚ saMgaItkar vahaÐ saBaI ka jamaGaT qaa… ApnÜ Aist%va ko dyanaIya GaUro kÜ jala–qala mÜM khIM BaI GasaITnÜ kÜ t%prº magar jaanaa baahr hO‚ yaUrÜp ko baahrº baD,a da$Na jamaGaT qaaº magar mauJÜ sabasÜ jyaada tklaIf [sa baat sÜ hÜ rhI qaI ik yÜ pcaasÜk pIiD,t tÜ pICo Aa rho pcaasa–saÝ laaK laÜgaÜM ko hujaUma kI caÜMca Bar hOM jaÜ AagÜ calanÜ ko ilae pICo khIM tMbaU tanÜ pD,o hÜMgÜ… vÜ bÜSaumaar laÜga ŸnhoM phlÜ laUTa gayaa‚ ifr yauw nÜ rÝMda… vÜ jaÜ Aasa lagaayÜ qÜ ik Qamaa-qa- saMsqaaeÐ kuC madd kr doMgaI‚ AiQakairk primaT imala jaayÜMgÜ AÝr gaujaara krnÜ ka jaugaaD, bÝz jaayÜgaaº ihTlarI jaMgalaI Aaga sÜ bacanÜ ko ilae laÜgaÜM ka hujaUma badhvaasa BaagÜ jaa rha qaaº hr yaUrÜipya sarhd ko rolavÜ sToSana KcaaKca hÜ gayܺ jÜlÜM Bar gayaIMº yah inaYkaisat jaait vahI qaI jaÜ iksaI raYT/Iyata sÜ vaMicat qaIº magar ek eosaI jaait ŸsanÜ dÜ hjaar vaYa-‚ dr–badr kI BaTkna rÜknÜ sÜ jyaada AÝr kuC nahIoM maaÐgaa taik vah [sa QartI pr Amana–cÝna sÜ basar kr sakoº

baIsavaIM sadI kI [sa yahUdI ~aasadI kI sabasÜ ~aasad baat yah qaI ik [sako Bau@tBaÜgaI jaanato qÜ ik [sakI kÜš tuk nahIM hO AÝr vÜ bÜksaUr hOMº maQyakala mÜM ]nako dadÜM–prdadÜM kÜ kma sÜ kma yah Kbar tÜ qaI ik ]nhoM iksa baat kI sajaa imala rhI hO… ]nakI Aasqaa ko ilae‚ ]nako kanaUna ko ilaeº ]nako pasa ApnaI Aa%maa ka vah tabaIja yaanaI ]nhoM ApnÜ Bagavaana mÜM vah ATUT Aasqaa tÜ qaI ŸsÜ Aaja kI pIZ,I kba ka gaÐvaa caukI hOº vÜ [sa gaiva-t tRYNaa mÜM mar–jaI rho qÜ ik Bagavaana nÜ ]nhoM Kasa inayait AÝr Kasa maksad ko ilae caunaa hOº baa[bala ka vaayada hI ]nako ilae kanaUna kI kmaana qaIº icata pr caZ,to va@t BaI vÜ ApnÜ piva~a ga`Mqa kÜ saInÜ sÜ lagaakr japto rhtoº ApnaI And$naI Aaga ko bar@sa baahr kI KUnaI lapToM ]nhoM kma cauBatI qaIMº jamaIM dr jamaIM durdurae ]na laÜgaÜM ka ABaI ek izkanaa tÜ mahfUja qaa hI Bagavaana ka izkanaa… jahaÐ sÜ kÜš duinayaavaI takt‚ kÜš rajaa–baadSaah‚ kÜš Adalat ]nhoM bÜdKla nahIM kr saktI qaIº jaba tk ]nako baIca Qama- kI DÜr baÐQaI qaI‚ vÜ ek ibaradrI ko qÜ AÝr yahI ]nakI takt qaIº jaba vÜ Alaga–qalaga hÜ gayÜ AÝr inaYkaisat kr idyÜ gayÜ tba vÜ ApnaI galatI ka p`ayaiScat krnÜ lagÜ ik ApnÜ Qama- AÝr rIit–irvaajaÜM ko calato @yaÜM vÜ ek–dUsaro sÜ Alaga hÜ gayܺ magar baIsavaIM sadI ko yahUdI tÜ ArsÜ sÜ hI ek–dUsaro ko saaqa nahIM rh rho qܺ ]nakI kÜš Aasqaa saaJaI nahIM qaIº iksaI Saana kI bajaayÜ yahUdI Qama- ]nhoM ek baÜJa AiQak lagata qaaº na hI vÜ ]sako iksaI imaSana sÜ baaKbar qܺ ApnÜ piva~a Qama-ga`Mqa kI iSaxaaAÜM sÜ vÜ kÜsaÜM dUr rhtoº ApnÜ Aasapasa ko laÜgaÜM ko saaqa KUba imala–jaulakr ]nhIM kI trh basar krnaa ]naka maksad qaa taik ]%pID,na sÜ inajaat imala sakoº [sailae ek samaudaya ko sarÜkar dUsaro ko pllÜ nahIM pD,to qܺ dUsarÜM kI ŸndgaI mÜM vÝsÜ hI Gaulaimalakr Aba vÜ yahUdI kma‚ ÍaMsaIsaI‚ jama-na‚ AMga`oja AÝr $saI jyaada hÜ gayÜ qܺ vaÜ tÜ Aba khIM jaakr jaba galaI ko gand kI trh samÜTkr ]naka Zor lagaa idyaa gayaa… baila-na ko mahlaÜM ko bÝMksa- AÝr isanÜgaa^ga mÜM GaMTI bajaanÜ vaalÜ pMDo‚ pOirsa mÜM dSa-naSaas~a ko p`Üfosar AÝr $maainayaa ko TO@saI caalak‚ Savayaa~aa saMcaalak ko sahayak AÝr naÜbÜla purskar ivajÜta‚ knsaT- gaayak AÝr BaaD,o ko maatmaI‚ lÜKk AÝr maV–Aasavak ‚ AmaIr AÝr garIba‚ baD,o AÝr CÜTo‚ Qaaima-k AÝr ]darvaadI‚ hD,pKÜr AÝr &anaI‚ [klaKuro AÝr imalanasaar‚ AskInaaŸma AÝr saIfaiD-ma‚ kayadosar AÝr bÜkayadosar ko Alaavaa bapitsmaa ikyÜ AÝr naIma­yahUdI laÜgaÜM ka eosaa gaD\DmaD\D JauMD BaI qaa jaÜ barsaÜM sÜ hI [sako AiBaSaap sÜ bacata Aayaa qaa… tba jaakr sÝkD,ÜM barsa baad yahUidyaÜM kÜ ApnaI ek ibaraddI ko $p mÜM rhnÜ ka majabaUrna Kyaala Aayaaº magar yah badnasaIbaI kovala AÝr hmÜSaa ]nhIM ko ma%qÜ @yaÜMÆ [sa vaaihyaat ]%pID,na ka kÜš karNa‚ Aqa- yaa ]_oSyaÆ ]nhoM dUsara vatna mauhOyaa krayÜ bagÝr hI jalaavatna ikyaa jaa rha qaaº ]nhoM ek jagah sÜ bÜdKla tÜ ikyaa jaa rha qaa magar yah nahIM batlaayaa jaa rha qaa ik vÜ kbaUla khaÐ hÜMgÜÆ ]nhoM dÜYaI tÜ zhrayaa jaa rha qaa magar ]nhoM p`ayaiScat krnÜ kI CUT nahIM dI jaa rhI qaIº [sailae plaayana ko ApnÜ rasto mÜM vÜ ek–dUsaro kÜ TIsa BarI najarÜM sÜ doKto‚ maanaÜ kh rho hÜM : mÝM hI @yaÜMÆ tuma hI @yaÜMÆ Aapsa mÜM hma ek–dUsaro kÜ jaanato nahIM‚ hmaarI jaubaana Alaga‚ saÜca Alaga‚ hmaaro baIca kuC BaI tÜ ek–saa nahIMº ifr hma hI @yaÜM [sa inayait kÜ Baugat rho hOMÆ javaaba magar iksaI ko pasa nahIM hÜtaº [sa dÝr kÜ sabasÜ hÜiSayaarI sÜ samaJanÜ vaalÜ ÍayaD BaI BaÝcak qÜ ŸnasÜ ]na idnaÜM mÜrI KUba baatoM hÜtI qaIM‚ inarAqa- sÜ vÜ BaI @yaa Aqa- inakalatoº AÝr kÝna jaanÜ ik yah yahUdIvaad ko rhsyamaya ZMga sÜ bacÜ rhnÜ ko pICo jaÜba12 ³Eavz´ kI Bagavaana ko AagÜ kI gayaI ]sa SaaSvat $dalaI kI punaravaRi<a hI hÜ taik ]sÜ duinayaa mÜM kÜš ibasara na doº

saMdBa-

1º [sa imaSana mÜM ÍaMsa mÜM jama-naI ko t%kalaIna rajadUt nÜ BaI kafI madd kI qaIº ÍayaD ko pirvaar ko kš sadsyaÜM kÜ yah sauivaQaa nahIM saulaBa hušº natIjatna vÜ yaatnaa iSaivarÜM mÜM maar idyÜ gayܺ

2º khnÜ kI AavaSyakta nahIM ik ÍayaD ek poSÜvar Da^@Tr ko $p mÜM dIixat qÜ AÝr ek manaÜicaik%sak ko $p mÜM ApnaI jaIivaka calaato qܺ

3º ÍayaD ek baD,o klaa saMga`hk BaI qÜ. ~aasad‚ baImaarI‚ bauZ,apo kI kmajaÜrI AÝr naaŸyaÜM Wara yahUidyaÜM pr barpayaI jaanÜ vaalaI baba-rtaAÜM ko baavajaUd vÜ ApnÜ AQyayana kxa mÜM sajaI dovataAÜM kI p`acaIna maUit-yaÜM kÜ saaqa lÜ jaanaa nahIM BaUlÜ qܺ khto hOM ibanaa ]na maUit-yaÜM ko vÜ sahja nahIM rh pato qܺ

4º 1919 mÜM hI ÍayaD kÜ jabaD,o ka kOnsar hÜ gayaa qaaº magar ]nhoM isagaar pInÜ ka SaÝk qaaº ilaKto samaya tÜ vÜ ja$r hI pIto qܺ sa#t Da^@TrI ihdayat ko baavajaUd ]nhÜMnÜ isagaar nahIM CÜD,aº

5º1939 mÜM ÍayaD kI maR%yau hÜ gayaI qaIº

6salvaaDÜr DalaI ³1904–1989´ spona ko ivaSvaiva#yaat ica~akar qÜ ŸnhÜMnÜ Aityaqaaqa-vaadI ica~akarI kÜ janma idyaaº ]nako ica~aaMkna mÜM AvacÜtna ko pICo iCpo yaqaaqa- ka Asala karNa ]na pr ÍayaD ko lÜKna ka Asar hOº

7º 23 isatmbar 1939 kÜ ÍayaD kI jaIvana laIlaa pUrI huš qaIº

8º"maÜsÜja eND maÜnaÜiqasma" naama kI yah iktaba jama-na mÜM 1938 mÜM AÝr AMga`ojaI mÜM 1939 mÜM p`kaiSat huš qaIº maÜsÜja kÜ yahUidyaÜM ka sabasÜ baD,a pOgaMbar maanaa jaata hOº yahUidyaÜM kI kanaUna kI iktaba "tÜrah" ³jv%.B´ kI iSaxaaeÐ khI maanaI jaatI hOMº

9ºdÜ i~aBaujaÜM kÜ ek–dUsaro pr AaD,a rKnÜ sÜ banaI Ch kÜnaÜM kI AaÌit kÜ yahUidyaÜM nÜ ApnaI phcaana ka ica_ maanaa hO jaÜ šsaa[yaÜM ko Ëa^sa ica_ sÜ Alaga hOº DoivaD ka yah ica_ ]nhoM bauraš sÜ bacaata hO‚ eosaI maanyata hOº naaŸyaÜM nÜ ]nhoM pIlÜ rMga ka yahI ica_ phnanÜ ko ilae baaQya ikyaa qaaº

10º@yaUbaa ko inakT ]<ar AmarIkI mahaWIp mÜM isqat dÜ TapUnaumaa doSaº

11ºjama-naI AÝr pÜlÝMD mÜM rhnÜ vaalÜ yahUidyaÜM kÜ phlÜ AskInaaŸma kha jaata qaa jabaik spona AÝr put-gaala mÜM rhnÜ vaalÜ yahUidyaÜM kÜ saIfaiD-maº [sa xÜ~aIya ivaBaajana ka AaQaar samBavat: vah maanaisak ga`MqaI hO ŸsamÜM ek dUsaro sÜ Kud kÜ bÜhtr samaJata hOº

12ºbaa[bala mÜM jaÜba ka ek AQyaaya hO "bauk Aa^f jaÜba" ko naama sܺ duK bada-St krnÜ ko ApnÜ dSa-na sÜ lÝsaº šSvar mÜM pUrI Aasqaa rKnÜ vaalaa jaÜba bahut sauKI–samaRw jaIvana jaI rha qaaº khto hOM ik SÝtana ko BaD,kanÜ mÜM Aakr Bagavaana nÜ ]saka saba kuC CIna ilayaaº ]saka Qana K%ma hÜ gayaa‚ baccÜ mar gayÜ‚ SarIr jaja-r hÜ gayaaº magar vah duK sahta rhaº saba kuC KÜ–lauT jaanÜ ko baavajaUd Bagavaana pr ]sakI Aasqaa pUva-vat AiDga banaI rhIº

 Aaomaa Samaa-
Agast 18‚ 2005

मुखपृष्ठ  |  कहानी |  कविता | कार्टून |  कार्यशाला |  कैशोर्य |  चित्र-लेख |  दृष्टिकोण |  नृत्य |  निबन्ध |  देस-परदेस |  परिवार | बच्चों की दुनिया |  भक्ति-काल |  धर्म |  रसोई |  लेखक |  व्यक्तित्व |  व्यंग्य |  विविधा |  संस्मरण | सृजन |  साहित्य कोष |
 

(c) HindiNest.com 1999-2021– All Rights Reserved.
Privacy Policy | Disclaimer
Contact : manishakuls@gmail.com